Νηστεία: Γιατί ελιές κι όχι λάδι; Γιατί το γάλα κι όχι το κρέας;

«Τώρα πού μπήκαμε στήν περίοδο τής νηστείας έχω, μαζί μέ άλλους, δύο απορίες.
Η πρώτη έχει σχέση μέ τήν εβδομάδα τής Τυροφάγου:
Γιατί επιτρέπεται το γάλα καί τά γαλακτοκομικά προϊόντα καί δέν επιτρέπεται τό κρέας;
Απαγορεύονται τα κοτόπουλα και επιτρέπονται τα αυγά. Η δεύτερη. Γιατί στον καιρό της Μ. Τεσσαρακοστής δεν τρώμε ψάρια και τρώμε τα «θαλασσινά» και το χαβιάρι ή μερικές φορές τρώμε ελιές και όχι λάδι;»
Εύστοχη απάντηση και στα δύο ερωτήματα έχει δώσει ο άγιος Αθανάσιος ο Πάριος, μεγάλος διδάσκαλος της Εκκλησίας. Γράφει σ’ ένα γιατρό:
«Κατηγορείς τον φίλο σου επειδή την εβδομάδα τής Τυρινής τρώγει αυγά δεν τρώει όμως την κότταν πού γεννά τα αυγά… Αλλά ποία σύγκρισις η μπορεί να γίνει μεταξύ τού αυγού, πού δεν είναι ζώον και της κότας, πού είναι ζώον; Το αυγό είναι πολύ κατώτερον από την όρνιθα. Και ως απόδειξιν επικαλούμαι την δικήν σας γνώμην, δηλαδή την γνώμη των ιατρών. Εις όσους είναι άρρωστοι και αρχίζουν να εισέρχωνται εις το στάδιον τής αναρρώσεως ορίζετε ως τροφήν τα μικρά και τρυφερά κοτόπουλα και όχι μίαν μεστωμένην όρνιθα. Δια ποίον λόγον το κάμνετε αυτό; Διότι, λέγετε, το παχύ και λιπαρόν φαγητόν θα βλάψη αυτόν πού τώρα αρχίζει να συνέρχεται από την ασθένειάν του, επειδή ο στόμαχός του δεν έχει ακόμη την δύναμιν να δεχθή και να χωνεύση βαρείας τροφάς.
Αφού λοιπόν υπάρχει διαφορά μεταξύ μικρού κοττόπουλου και μεγάλης κότας και το κοτόπουλον είναι ως τροφή πολύ κατώτερον εις δύναμιν από την κόταν και ουδείς ιατρός είπε ποτέ ότι αυγό, κοτόπουλον, κότα είναι ομοία τροφή και εξ ίσου κατάλληλος δια τούς ασθενείς, δεν είναι φανερόν ότι ανοήτως μας κατηγορούν γιατί τρώγομεν αυγά και όχι όρνιθας;… Μας κατηγορούν ακόμη γιατί τρώγομεν ελαίας, όχι όμως και έλαιον, ενώ μέσα εις τα ελαίας υπάρχει έλαιον. Αλλά και μέσα εις τα σταφύλια υπάρχει οίνος. Όσα όμως σταφύλια αν φάγωμεν δεν πρόκειται να μεθύσωμεν` το πολύ πολύ να βαρυστομαχιάσωμεν…».
Άλλωστε οι ελιές αποτελούν ξηροφαγία. Τρώγονται, δηλαδή ως καρπός με ψωμί και ξηρούς καρπούς σε καιρό αυστηρής νηστείας, ενώ το λάδι αφορά στα φαγητά – πολυάριθμα και νοστιμώτατα – πού παρασκευάζονται με το λάδι. Για τα πανάκριβα θαλασσινά και το χαβιάρι δεν θα μπορούσε κανείς να κάνει λόγο. Αποτελούν παρωδία νηστείας.
Ο θεσμός τής νηστείας έχει μεγάλο πλάτος και βάθος και δεν περιορίζεται μονάχα στη χύτρα μας. Έχει βαθύ πνευματικό περιεχόμενο. Για τον πνευματικό σκοπό τής νηστείας γράφει στην «Επί τού Όρους Ομιλία» ο αείμνηστος π. Σεραφείμ Παπακώστας τα εξής:
«Η νηστεία είναι σπουδαίο μέσο επιβολής επί τού εαυτού μας και κυριαρχίας επί επιθυμιών τού σώματος, πού δύνανται να οδηγήσουν εις πάσαν αμαρτίαν… Η νηστεία είναι επίσης σπουδαία άσκησις και γυμνασία, για να αποκόπτη ο Χριστιανός το ίδιον θέλημα, να ταπεινώνεται, να υπακούη, να πειθαρχή εις ανωτέραν αυθεντίαν, και δή εις τον Θεόν και την Εκκλησίαν… Ακόμη βοηθεί τον Χριστιανόν αφ’ ενός να επιμένει και προσκαρτερεί εις την προσευχήν, διότι κάμνει τον νουν καθαρώτερον και προσεκτικώτερον… Αφ’ ετέρου δε βοηθεί εις την ελεημοσύνην…», όταν φυσικά κάνουμε οικονομία με τη νηστεία.
Σχετική είναι και μια άλλη επιγραμματική διατύπωση: «Ου το βραδυφαγήσαι τούτο μόνον νηστεία εστίν, αλλά και το βραχυφαγήσαι και το μη ποικιλοφαγήσαι». Συμπληρωματική και η παρακάτω φράση: «Άσκησης εστί τράπεζα εν μονοειδή τροφή συνισταμένη». Δεν αρκεί, δηλαδή, μονάχα να περιμένεις το βράδυ για φαγητό. Πρέπει και η τροφή να είναι μετρημένη. Και προπάντων όχι πολυδάπανες νηστίσιμες ποικιλίες, πού είναι παρωδία και εμπαιγμός τής νηστείας.
Σ’ αυτό το σημείο ιδιαίτερα επιμένει ο λόγος τού Θεού και η πατερική σοφία. Η νηστεία δεν είναι ένας ξηρός τύπος. Είναι προπάντων διάθεση ψυχική. Συνδυάζεται πάντα με τις άλλες αρετές, την εγκράτεια, την προσευχή, τη φιλανθρωπία. «Τιμή νηστείας ου σητείων αποχή, αλλά αμαρτημάτων αναχώρησις» τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος.
Η νηστεία μάλιστα πρέπει να είναι έκφραση ειλικρινούς μετανοίας, χωρίς την οποία τίποτα δεν μας ωφελεί. Ίσα-ίσα μπορεί να μας παραπλανά και να μας δημιουργεί την ψευδαίσθηση τής πνευματικής αυταρκείας. Μας το υπογραμμίζει τόσο καθαρά ο Θεός με το στόμα τού προφήτου Ησαΐα. Η γλώσσα πού χρησιμοποιεί ο φλογερός προφήτης εξ ονόματος τού Θεού, είναι πολύ σκληρή, αλλά και αφυπνιστική. Στηλιτεύει τον ύπουλο πειρασμό τής αποκοιμιστικής τυπολατρίας, στον οποίο μπορεί να καταντήσει η νηστεία (Ησ. α’ 13, νη’ 3-7).
«Μην περιορίζεις το καλό τής νηστείας μονάχα στην αποχή από τα φαγητά. Νηστεία αληθινή είναι η αποξένωση από τις κακίες», τονίζει ο υμνητής τής νηστείας ο Μ. Βασίλειος.

fanpage